W katalogu warto odnotować imponujący wzrost gospodarczy, jednak z cieniem pogłębiającego się wykluczenia społecznego, tych co nie nadążają. W galopującym zachwycie mieszczańskim konsumpcjonizmem kto by się przejmował jakąś prowincją z zadyszką. Może kiedyś powstaną z tego „Polski dwóch prędkości”, ale to kiedyś, dziś otwierają nową galerię handlową. Prowadzi to do kolejnego sukcesu – rozwoju społecznego odrodzonej klasy średniej. Dorobek zapracowanych od lat 90-tych rodziców, z radością konsumują teraz ich dzieci, wzrastające w uświęconym egoizmie. Ci co nie nadążają, a też chcieliby się wybrać do „narodowej galerii handlowej” i coś kupić, biorą kredyty. Ten dług narasta, można mieć tylko nadzieje, że nie spełni się przepowiednia ekonomisty Tomasa Sedlacka i zdążymy te długi spłacić. Za wspominanym wcześniej egoizmem, ramie w ramie idzie fasadowość  zasad i egocentryzm. W kraju zdeklarowanych katolików (87%), tylko 8% żyje zgodnie z zasadami katolicyzmu. Dodać do tego można szczyptę stale podsycanego, dla utrzymania wojenki polsko-polskiej, strach o… i strach przed …. Tak dokładnie nie wiadomo o co i przed czym ale daje to spore pole manewru dla wpisania bieżących potrzeb dla każdego kto kandyduje (jak nie o przyszłość, to przed tymi z prawej albo z lewej, albo przez Rosją, albo Europą, jak widać pole manewru jest dość szerokie). Efektem ubocznym jest min. zamknięcie na wszystko co inne, nie nasze. Obcy jest tu pojęciem dość pojemnym – ogólnie ktoś nie taki jak my. Można się zastanowić, czy ktoś chciałby być taki jak my? W rachubę wchodzi też zamknięcie na swoich nie przystających do Polaka sukcesu, „do sukcesu dążącego”, zdeklarowanego w swojej wierze lub przeciw niej (jako łatwy wyraz wolności opartej na mało refleksyjnej opozycji), ekologicznego i etycznego. Łatwo być etycznym siedząc w ciepłym fotelu przez pełną michą. Łatwo również być mieszczańsko ekologicznym, gdy nie trzeba rano wstać i narąbać drewna. Przez najbliższe 100 lat, to również Polska którą czeka wyzwania niżu demograficznego, dysproporcji społecznych, zadłużenie obywateli i wielu innych problemów. Pozostaje również do rozwiązania ciągnąca się przynajmniej 100 lat nieumiejętność odnalezienia realnie i adekwatnie swojego miejsca w układzie geopolitycznym między Europą a Azją – zawsze można uciec w kierunku USA, jednak to dość daleko. Ktoś się oburzy, że to nie wypada wywlekać takie sprawy. Człowiekowi w urodziny też się nie wypomina. Jest jednak, w tym kontekście, zasadnicza różnica między człowiekiem a państwem. Byt człowieka z założenia jest ograniczony, można nawet określić jego prawdopodobny czas życia. Możemy również stwierdzić do czego dana osoba w swoim życiu już nie dojdzie, czego z racji ograniczeń czasu i wieku nie osiągnie. W stosunku do państwa zakładamy „życie wieczne” (nie ograniczamy go czasowo z założenia) i zakładamy jego stały rozwój. Stawianie wyzwań państwu (czyli nam obywatelom, którzy go tworzą), jest jak najbardziej uzasadnione. Czy wspomniane wcześniej (tylko ogólnikowo) problemy stanowią jakieś wyjątkowe wady? Nie. Wile miejsc na świecie się z tym boryka. Jednak może na przyszłe lata moglibyśmy przekierować swe mesjanistyczne ambicje z wywijania szabelką i wykrwawiania się (czy aktualnie wykredytawiania się), na prozę życia. Mesjanistyczne przekonanie o wyjątkowości Polski i Polaków, jak i naszej wyjątkowej roli w historii brzmi pięknie, dumnie i zawsze jest pod ręką. Jakże ładnie ta dekoracja przysłania inne niedostatki. Pomyślmy przez chwilę, a gdybyśmy się okazali całkiem zwyczajnym państwem i narodem, bez usprawiedliwień dziejowych. To jest problem. Teraz trzeba się zwyczajnie zająć zwyczajnymi sprawami i najzwyczajniej je rozwiązać, bez żadnych dziejowych przywilejów.

Rzecz jasna są i zalety (min. rozwój gospodarczy, dostatek, bezpieczeństwo itd.), z których powinniśmy się cieszyć i dziękować za nie wszystkim przodkom. Jednak abyśmy się mogli cieszyć i na 200-lecie, warto zacząć rozwiązywać już teraz problemy. Inaczej strach nawet sobie wyobrazić jakikolwiek marsz na 200-lecie.

Autor: dr Aleksander Wolski,  socjolog, Dziekan Wydziału Zamiejscowego Górnośląskiej Wyższej Szkoły Handlowej