Nagrodę im. Kazimierza Kutza ustanowiono w 2020 roku z inicjatywy Marcina Krupy, prezydenta Miasta Katowice, Ryszarda Koziołka, JM Rektora Uniwersytetu Śląskiego i Roberta Talarczyka, dyrektora Teatru Śląskiego.

- Spotykamy się już po raz czwarty w dniu urodzin Kazimierza Kutza, by nagrodą jego imienia wyróżnić wybitne osobistości łączące działalność artystyczną ze społecznym zaangażowaniem. Ta nagroda to z jednej strony wyraz naszej pamięci o wybitnym reżyserze filmowym, teatralnym i telewizyjnym, scenarzyście filmowym, publicyście, pisarzu i polityku, z drugiej natomiast docenienie wkładu laureatów i nominowanych w budowę społeczeństwa demokratycznego i tolerancyjnego. Przyznając ją bierzemy pod uwagę kryteria najpełniej reprezentujące idee ważne w działalności Kazimierza Kutza: uniwersalność lokalności, połączenie krytyki i afirmacji, wolność twórczą, umiejętność godzenia ludzi za pomocą sztuki – mówi Marcin Krupa, prezydent Katowic.

Laureatką tegorocznej nagrody im. Kazimierza Kutza została reżyserka i scenarzystka Agnieszka Holland.

- Nie stali w jednym wspólnym filmowym domu – tegoroczna laureatka i patron tej nagrody. Nie byli sobie pokoleniowo bliscy, bo wtedy, kiedy on rozpoczynał studia w łódzkiej Filmówce, ona miała zaledwie rok. A kiedy, już po aresztowaniu przez czechosłowacką służbę bezpieczeństwa, kończyła studia w praskiej Akademii Sztuk Scenicznych (słynnej FAMU) – a był rok 1971 – on tworzył właśnie swoją śląską sagę. Nie łączyły ich więzy biografii ani przyjaźni, ale spajało międzypokoleniowe wyznanie wiary w kino jako ostoję wartości, na straży których stoi moralność – napisał w laudacji prof. dr hab. Andrzej Gwóźdź.

Agnieszka Holland jako wnikliwa obserwatorka i wrażliwa artystka swoimi dziełami podejmuje najważniejsze tematy rozpalające debatę publiczną. Odważnie i jednoznacznie staje w obronie fundamentalnych wartości, takich jak demokracja, wolność słowa czy prawa człowieka. Laureatka wielu prestiżowych międzynarodowych nagród i wyróżnień. W 2012 roku film „W ciemności" w jej reżyserii otrzymał nominację do Oscara w kategorii najlepszy film obcojęzyczny. Wyreżyserowana przez Holland „Zielona granica" z 2023 r. bezsprzecznie jest jednym z najważniejszych filmów ostatnich lat.

 Wierzę w siłę obrazu. Całe moje życie temu poświęciłam. Od 15 roku życia wiedziałam, że chcę robić filmy – mówiła Agnieszka Holland po odebraniu nagrody. – Jeżeli ja wierzę w siłę obrazu, to mogę zrobić coś, żeby te obrazy, które zostały zdehumanizowane, te głosy i twarze, które zostały odebrane ludziom, stworzyć. Film fabularny jest takim narzędziem, które pozwala to zrobić. Zrobiłam więc film „Zielona granica" i mogłabym go spokojnie dedykować dwóm moim starszym kolegom - Andrzejowi Wajdzie i Kazimierzowi Kutzowi, bo w nich była odwaga i przekorność, które zawsze były dla mnie latarnią w świecie filmu – dodała.

Oprócz znanej reżyserki wśród nominowanych do tytułu byli: Daria ze Śląska, Krzysztof Głuchowski, Aleksander Nowak i Joanna Szczepkowska.

- W tym roku Kazimierz Kutz obchodziłby 95 urodziny. Zawsze świętował z nami. Myślę, że dziś także Kazimierz jest z nami, nie tylko na fotografii, ale także duchem – podkreślał Robert Talarczyk, przewodniczący Kapituły.

- Ostatnie lata udowodniły nam, że w czasach kiedy pojęcia nam się pomieszały, kiedy nie wiemy co jest dobre a co jest złe, kiedy szlachetne intencje są fasadą czynów nikczemnych i nie wiemy co powiedzieć, ani jak przekonać, pozostała nam sztuka. Kłaniam się Państwu, którzy dawali nam te skromne na pozór, delikatne i kruche narzędzia, żebyśmy mogli wiedzieć do jest dobre i złe – dodał prof. dr hab. Ryszard Koziołek, JM Rektor Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach.

W tym roku Kapituła po raz drugi zdecydowała także o przyznaniu honorowego tytułu „Ambasador Śląska". To dodatkowa nagroda regulaminowa, którą Kapituła może uhonorować osobę, która ma szczególne zasługi dla regionu górnośląskiego. Zdecydowano się ją przyznać doktorowi socjologii, nauczycielowi akademickiemu, ekspertowi, politykowi i działaczowi społecznemu, posłowi do Parlamentu Europejskiego Janowi Olbrychtowi.

- Dr Jan Olbrycht to wybitny polityk, pracowity parlamentarzysta, orędownik polskiej samorządności Oddany sprawom Śląska, Polski i zjednoczonej Europy. Wyjątkowa osoba i osobowość. Śląsk jest dumny ze swojego Ambasadora! – podkreślała w laudacji senator Halina Bieda.

- To jest bardzo onieśmielające, gdy osoba ze świata politycznego znajdzie się wśród uhonorowanych przedstawicieli sztuki i kultury – mówił europarlamentarzysta tuż po odebraniu nagrody. – Niedoścignionym mistrzem jest dla mnie Kazimierz Kutz. Robię wszystko, żeby Państwo byli ze mnie dumni. Bardzo się cieszę z tego, że kapituła mnie tak wyróżniła, bo to oznacza, że uważają Państwo, że jestem swój człowiek – dodał.

Nagrodę im. Kazimierza Kutza po raz pierwszy wręczono w 2021 roku – wtedy laureatką została Anna Dymna, aktorka – także w filmach Kutza, założycielka Fundacji „Mimo Wszystko". Do Nagrody w pierwszej edycji nominowani byli także: Tadeusz Sławek, Wojciech Smarzowski, Szczepan Twardoch i Horst Eckert (Janosch).

W 2022 roku Kapituła uhonorowała Szczepana Twardocha, pisarza, prozaika i eseistę, którego dzieła przekładano także na mały ekran i na sceniczne deski. Oprócz niego nominowani byli: Joanna Helander, Tomasz Konior, Zbigniew Rokita i Wojciech Smarzowski.

W drugiej edycji nagrody Kapituła pierwszy raz zdecydowała także o przyznaniu dodatkowego regulaminowego honorowego wyróżnienia „Ambasador Śląska" – otrzymał je Tadeusz Sławek, wybitny humanista, filozof, tłumacz, poeta i eseista, były rektor Uniwersytetu Śląskiego.

Z kolei w trzeciej edycji nagrodą uhonorowano Maję Kleczewską. Wśród nominowanych znaleźli się także: Marta Frej, Maja Ostaszewska, Robert Konieczny i Henryk Waniek. W 2023 roku Kapituła po raz drugi zdecydowała także o przyznaniu honorowego tytułu „Ambasador Śląska". Zdecydowano się go przyznać prof. Jerzemu Buzkowi.

źródło: UM Katowice